No Image Available

Balık Yetiştiriciliği Editörler

 Yazar: Editörler: Özgür Emiroğlu, Gökhan Kuş  Yayınevi: Anadolu Üniversite More Details
 Açıklama:

Balık Yetiştiriciliği, Anadolu Üniversite’sinin Tarım programında yer alan derslerinden biri. 214 sayfa olan bu ders kitabı 8 bölümden oluşuyor, gene dolu dolu yazılmış, faydalı bilgilerin olduğu bir başvuru kaynağı. Buradaki özette benim dikkatimi çeken birkaç bilgiye yer vereceğim. Diğer kitaplarda yazdığım gibi, burası sınava hazırlanmaya yönelik bilgi sunmamaktadır.

Kitabın yazarları ile başlayalım:
1. Bölüm Prof. Dr. Halit Filiz, Prof. Dr. Ali Serhan Tarkan
2. Bölüm Doç. Dr Cem Tokatlı, Yrd. Doç. Dr. Esengül Köse
3. Bölüm Prof. Dr. Münevver Ayçe Genç
4-5-6. Bölüm Öğr. Gör. Dr. Sadi Aksu
7. Bölüm Prof. Dr. Ercüment Genç
8. Bölüm Dr. Mustafa Altuğ Atalay, Hamdi Arpa

1. Bölüm Balık Biyolojisi

Balıklar omurgalı türlerin yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. İhtiyoloji ( ichthys- balık) zoolojinin balıkları inceleyen bilim dalıdır.
Yedi ana taksonomik kategori vardır, Alem( regnum), Şube( filium), Sınıf( klasis), Takım ( ordo), Aile( familya), Cins ( genus), Tür ( spesiyes).
Balıklarda yüzmeyi en iyi sağlayan ideal vücut şekli fuziform’dur. Kıyıya yakın kayalık yerlerde lateral yassılaşma, derinlerdeki balıklarda dorso-ventral yassılaşma görülür.
Su kolonu içinde yaşayan balıklarda renk daima sırtta mavimsi-yeşil, karında ise beyaz ve gümüşidir. Dip balıklarında ise sırt kahverengi tonları, karın ise sırttan açık tondadır. Mercanlarda yaşayanlarda ise renk canlıdır.
Kalkanda tek göz olup, başın solunda, dil balığında ise sağında yer alır.
Balıklar tükettikleri besin açısından üçe ayrılırlar; yalnız hayvansal besinlerle beslenenler ( karnivor), yalnız bitkisel besinlerle beslenenler (herbivor), hem hayvansal hem de bitkisel besin tüketenlere omnivor adı verilir. Karnivorların bağırsakları kısa ve düz, omnivorların uzundur.
Oksijen oranı havada %21 iken, suda %1’dir, balıklar suyu solunum organlarına taşımak için alacağı oksijenin neredeyse %10’unu kullanır, bu oran hava soluyan canlılarda %1 kadardır. Ayrıca sıcak sularda oksijen oranı daha azdır ( Sayfa 10).
Hızlı yüzen balıklarda ağız ve operkulumlar ( solungaçlar üzerindeki kapakçık) devamlı açık tutularak suyun balığın hızıyla solungaçlardan geçmesi sağlanır, bu sürece ram solunumu denilmektedir. Bu şekilde balıklar serbest yüzmenin kısıtlandığı bir akvaryuma konulduklarında, su oksijenle zenginleştirilse bile, oksijensiz kalıp boğulmaktadırlar ( Sayfa 11).
Deniz balıklarının taşınmasında tuzluluk düşürülür ( Sayfa 12)
Karadeniz hamsisi, Tuna Nehri ağzında ürer ve orada beslenip büyür, kışın sular soğuyunca güneye yani bizim kıyılarımıza gelir, batıdan doğuya av vere vere tekrar Tuna ağzına geri döner( Sayfa 13).
Somon balıkları gibi yaşamlarının çoğunu denizlerde geçirip üremek için tatlı sulara göç edenlere anadrom, tersine yılan balıkları gibi yaşamlarının çoğunu tatlı sularda geçirip, üremek için denizlere göç edenlere katadrom, yumurtlamak için değil de yaşam döngüsünün diğer belli evrelerinde düzenli olarak tatlı sulardan denizlere, denizlerden tatlı sulara göç edenlere de amfidrom balıklar denir( Sayfa 13).
Deniz balıklarının larvalarının %90’ından fazlası açlık ve predasyon nedeniyle hayatlarının ilk yılında ölmektedir ( Sayfa 17)
Bilinen en uzun yaşayan kemikli balıklar Sebastes aleutianus ( 140 yıl), S. borealis( 120 yıl) ve S. alutus (90 yıl) türleridir. Bilinen en kısa ömürlü balık bir tatlı su balığı olan Nothobranchius furzeri olup ömrü birkaç haftadır( Sayfa 18).
Balıklarda büyüme tüm yaşam boyunca sürer ( Sayfa 19)
Balıklarda yaş, pullarda genellikle koyu olan kış halkalarının sayılması ile yapılır ( sayfa 21)

2. Bölüm Temel Su Kalite Parametreleri
Suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini içeren çok çok önemli bir bölüm.

Su en yüksek yoğunluğuna donma noktasında değil 4C derecede ulaşır ( Sayfa 31)
Su yüksek özgül ısısı sayesinde sıcaklığı kararlı tutabilme kabiliyetindedir ( Sayfa 34)
Suyun fiziksel özellikleri; ışık, sıcaklık, tuzluluk, elektriksel iletkenlik, bulanıklıktır.
Suyun kimyasal özellikleri, çözünmüş oksijen, karbondioksit, pH, azot bileşikleri ve fosfor, biyokimyasal oksijen ihtiyacı, kimyasal oksijen ihtiyacı, su sertliği, biyolojik özellikler ve toksik metaller ve elementlerdir.
Suların toplam sertliği ( 1 litrede mg olarak CaCO3 olarak ifade edilir) kalsiyum ve magnezyum tuzlarının miktarı şeklinde tanımlanır. Kalsiyum ve magnezyum bikarbonatlarının oluşturduğu sertlik karbonat sertliğini oluşturur ve kaynatma ile giderilebildiği için geçici sertlik adını alır. Kalsiyum ve magnezyumun bikarbonat dışındaki sülfat gibi diğer anyonlarla oluşturdukları tuzların sertliği karbonat olmayan sertliği oluşturur ve kaynatmakla geçmez buna kalıcı sertlik denir ( sayfa 41)
Suları sert olan bölgelerde genel olarak pH daha yüksektir ve bu durum metallerin toksisitesinin düşük olmasına neden olur( Sayfa 45).
Entansif yetiştiricilikte tavsiye edilen parametreler şöyledir;
Çözünmüş oksijen, minimum 7 mg/L, pH, normalde 7-8 ekstrem 6-9, iyonize olmayan amonyak maksimum 0,05 ppm, Toplam CO2, 10-15 mg/L’den daha az ( sayfa 46)

3. Bölüm Alabalık ve Sazan Üretimi
Ülkemizde tatlı sularda en fazla yetiştiriciliği yapılan tür Gökkuşağı alabalığı, denizde ise Çipura ve Levrek’tir.
Alabalıklar, soğuk, berrak, temiz ve bol oksijenli suları tercih eden etçil balıklardır. Genel olarak kışın 5 C derecenin altına düşmeyen, yazın da 20 C derecenin üstüne çıkmayan sular uygundur. Yetiştiricilikte en bilinen türleri, Gökkuşağı alabalığı, Atlantik salmonu ve dere alabalığıdır( Sayfa 56). Dişiler 3, erkekler 2 yaşında ergenliğe erişirler,  sağlıklı ergen bir dişi kg başına 1500-2000 adet yumurta verir. İşletme koşullarında doğal olarak yumurta bırakmadıklarından yumurta ve spermler sağılırlar ve kuluçkada tutulurlar, yumurtadan larvalar 10C suda 30-32 günde çıkar. İlk 15 gün karın altındaki besin keselerinden beslenirler. Daha sonra ön yavru büyütme ve fingerling büyütme aşamaları sonrasında 250-300 gramlık sofra boyuna ulaşırlar. Her m3 alandan 15-20 kg’lık balık elde edilebilir ( Sayfa 55-64)

Sazan eski tarihlerden beri yetiştiriciliği yapılan bir balık türüdür. Omnivor beslenir. yetiştiricilik formlarında sırtlar daha yüksektir, pulsuz olabilir. Sazan sıcak suları sever ama 4-5 C derecelik soğuklara dayanabilir. Sazan 30 C derecelik sıcaklıklara dayanabilir ama ideal büyüme aralığı 18-25 C derecedir. Avrupa ve Türkiye pazarında pazarlanabilir ağırlık 1-1,5 kg olup, buna 3 yılda ulaşırlar. Dişi sazan balığı üreme sezonunda bir kilogram balık ağırlık başına 150-300 bin adet yumurta yapabilir. Dişi balıklar 2-3 yıl, erkek balıklar 1-2 yılda ergenliğe ulaşırlar.Doğal yolla çiftleşebildikleri gibi, yarı denetimli veya denetimli olarak da yumurta alınabilir. Sazanların diğer balıklara oranlara tuzluluk toleransları daha düşüktür ( Sayfa 64-73)

4. Deniz Balıkları Üretimi
Devletlerin özel haklara sahip oldukları deniz bölgesi 200 mildir ( sayfa 83)
Bu bölümde levrek, çipura, somon, kalkan ve orkinos’a yer verilmiştir.

Levrek sıcaklığa ve tuzluluğa dayanıklıdır, daha çok lagün ve nehir ağızlarında bulunan littoral bölge balığıdır, karnivordur, 12 kg’ a kadar çıkabilir. Boyları 1 m’ye uzayabilen balıkların ortalama boyları 50 cm’dir. 5-34 C derece sularda yaşayabilir. Kültür üretiminde yumurtadan çıkan balıkların %70-90’ı erkektir. Dişiler 3. yıldan sonra yumurtlar ve 1 kg ağırlığındaki bir dişi 300-350 bin adet yumurta bırakabilir( Sayfa 88-92).

Çipura, derinliği 30’mye kadar olan deniz tabanlarında, kumlu bölgelerde, kıyılarda ve lagünlerde yaşar. Yaşayabilecekleri su sıcaklığı levreğe göre biraz daha geniş olup 3-34 C derecedir. 200 gram altındakiler, ağırlıklarına göre ince lidaki, lidaki ve kaba lidaki olarak adlandırılırlar. Yetişkinler 150 m’ye kadar inebilir. Boyları 70 cm’e, ağırlıkları 17 kg’a ulaşabilir, 11 yıl yaşayabilirler. Genellikle etçil, nadiren otçuldur. Çipuralar yaşamlarında önce erkek, daha sonra dişi olurlar. Her bir kg ağırlık için üreme döneminde 2-3 milyon yumurta bırakabilir( Sayfa 92-95).

Somonun, Salmo ve Oncorhnychus olmak üzere iki cinsleri vardır. Büyüme evrelerine göre, alevin, parr, smolt, grilse gibi isimler alırlar. Atlantik somonları 2-12 C derece sıcaklıklarda yaşayabilirler. Yaygın olarak 40 cm boya sahip olan balıklar 46,8 kg ağırlığa ulaşabilirler. Ortalama kg başına 1200-2000 adet yumurta bırakır. Kanada gibi bölgelerde smolt döneme ulaşma  süresi 5-6 yıldır. Chum Somon, Asya, Kuzey Amerika ve Japonya’da görülür. Pembe somon kambur sırtlı somon olarak bilinir, Alaska ve Kuzey Pasifik sularında bulunur. Coho Somon Pasifik Somonu’dur. Chinook somon en büyük Pasifik somonudur, 61 kilo ağırlığa ve 150 cm boya ulaşabilir(95-97).

Kefal, su sıcaklığı toleransı 8-35 C derece olan kefaller, tuzlu, acı ve tatlı sularda yaşayabilirler. Suyun 120 m derinliğine kadar inebilirler, omnivordur. Üreme göçü süresinde avlanarak, havyarlarından yararlanılmaktadır.

Kalkan, karnivordur, 10 C derece su sıcaklıklarını tercih eder, 25 yıl yaşayabilirler, 25 kg ağırlığa ulaşabilirler. Dişi balıklardan 200-500 bin kg/adet yumurta elde edilebilir.

Orkinos, 3-30 C derece sıcaklıklarda yaşar, çok hızlı yüzerler. Maksimum 458 cm boya ve 684 kg ağırlığa ulaşabilir.

Sarıağız, dış görünüşü levreğe benzer, 230 cm boya ve 103 kg ağırlığa ulaşabilir.

5. Akuoponik Uygulamaları ve Akvaryum Balıkçılığı

Akuaponik sistemlerin esası topraksız tarım ile su ürünleri üretiminin birleştirilmesidir.
İdeal su parametreleri şu şekildedir; 18-30 C derece sıcaklık, 6-7 pH, 1 mg/litreden daha düşük amonyak, 1 mg/litreden daha düşük nitrit  ve 5 mg/litreden daha yüksek oksijen. Nitratın optimum seviyesi 5-150 mg litre arasında olmalıdır ( Sayfa 115)
Uygun balıklar, Nil Tilapia’sı, Sazan, African Catfish ve Gökkuşağı alabalığıdır.

6. Ticari ve Sportif Balık Yakalama Yöntemleri
Ticari amaçlı balıkçılık yöntemleri şunlardır;
Sersemletme ve bayıltma
Basit mekanik bayıltıcı kullanma
Dinamit kullanma
Zehirleme ve bayıltma
Deoksijenasyon
Tuzaklarla avcılık
Dalyanlar
Sepetler
Pinterler
Kaldırma ağları
Sürükleme aletleri
Direçler
Kankava
Trol avcılığı
Uzatma avcılığı
Gırgır avcılığı
“Dip trolü ağlarıyla genel olarak su zemininde yavaş hareket eden yassı balıklar, dil, kalkan, vatoz, barbun, tekir, mezgit balıkları, karides ve istakoz gibi kabuklular avlanır. Orta su trolü, palamut, uskumru, lüfer, sardalya, istavrit gibi sürüler halinde göç gerçekleştiren ve hızlı yüzen balıkların avcılığı yapılır. Yüzey trolü ile yavaş hareket eden ve yüzeye yakın hareket eden hamsi, gümüş ve çaça gibi balıklar avlanır.
Bu bölümde ayrıca spor ve dinlenme amaçlı balık avcılık yöntemleri ve olta iğneleri ve avcılık malzemelerinden bahsedilmektedir. Çapari avcılığı, paraketa avcılığı, zıpkınla avcılığa da yer verilmiştir. Bu bölüm de çok ayrıntılı, meraklılarının okumasını tavsiye ediyorum, bir de kitapta olmayan görselleri ararken şu websitesi gözüme ilişti, sizlerle de paylaşmak istedim: https://salibahtiyar.tr.gg/

7. Balık Yetiştiriciliğinde Hastalıklar ve Koruyucu Önlemler
Balık yetiştiriciliğinde hastalıklar çevresel faktörlerden ( sıcaklık, ışık, çözünmüş gazlar, su kalitesi parametreleri, beslenmeye bağlı faktörler vb), kalıtımsal etkenlerden veya canlı bir etkenden yani hastalık yapıcı bir organizmadan kaynaklanabilir. Oldukça fazla sayıda bakteriyel ve viral hastalık örneği verilmiş olan bu bölümün de ilgililer tarafından okunmasını tavsiye ederim.

8. Su Ürünleri Üretimimiz ve Avcılığa ilişkin Hukuki Düzenlemeler
Bu bölümde Türkiye’deki balıkçılıkla ilgili istatistiklere, yasaklara ve mevzuata yer verilmiştir. İstatistikler 2014-2015 yılına aittir, mevzuatın da son durumunu bilmediğimden ilgililerin en güncel bilgi için Tarım ve Orman Bakanlığı’nın websitesine bakmasının iyi olacağını düşünüyorum.

 Geri