Açıklama:

Kitap, Anadolu Üniversitesi’nin Tarım Açık Öğretim Programı için hazırlanmış olup toplam 229 sayfadan oluşmaktadır. 2011 Basımı’dır.
Yazarları:
Doç. Dr Erkan Yaslıoğlu
Prof. Dr Ercan Şimşek
Prof. Dr Senih Yazgan
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu
Prof. Dr. Yüksel Tüzel
Prof. Dr. Ayşe Gül
Yrd. Doç. Dr. Raşit Zeki Eltez
Doç. Dr. Gölgen Bahar Öztekin
Prof. Dr. Sevgi Paydaş Kargı
Prof. Dr. Semih Tangolar
Editörler
Prof. Dr. Ayşe Gül
Doç. Dr Erkan Yaslıoğlu
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu
Kitapta toplam 10 ünite bulunuyor, diğer Açık Öğretim kitaplarında yaptığım gibi amacım buraya bir özet koymaktan ziyade önemli ve ilgi çekici noktalara dikkat çekmek. Evet başlayalım:

1. Ünite- Örtüaltı Tarım
Seraların tarihi MÖ 1.inci yüzyıla kadar dayanmaktadır, Avrupa’da ilk seralar narenciye bitkilerini kıştan korumak için yapılmıştır. Önceleri cam iken 1960 sonrasında plastikler gelişmiştir. Seralar için maliyet açısından en ideal yer 30-40’ıncı enlemler arasıdır ( Sayfa 4-5)
Tınlı kumlu ve kumlu topraklar en çok tercih edilenlerdir ( Sayfa 8), %0,5-%1,5 eğimli yerler en uygun yerlerdir.

2. Ünite Sera Tipleri ve Yapı Elemanları
Sera inşaatı ve yer seçimi öncesinde okunması gereken teknik bir bölüm.

3. Sera Tabanının Düzenlenmesi ve Sulama
Serada doğal zemin üzerinde ( yastık, tava veya karıklarda) masa üzerinde, raflarda veya çatı kirişlerinde, alçak tavalarda, saksı ve torbalarda yetiştiricilik yapılabilir.
Kimyasal özellik yönünden en sık rastlanan sorun sulama suyundaki tuz içeriğidir. Tuz içeriği 600 ppm’den düşük suların kullanılmasına özen gösterilmeli 1200 ppm’i geçen sular kesinlikle kullanılmamalıdır ( Sayfa 39)
Bu bölümde ayrıca damla sulama, kapilar sulama sistemlerinden de bahsedilmektedir.

4. Sera İklimlendirme Tekniği
Bu bölüm seradaki iklim bileşenleri olan güneş ışınımı, sıcaklık, bağıl nem, karbondioksit konsantrasyonu ve hava hareketini içermektedir.
“Kısa dalgalı ışınım yer yüzüne ulaşan güneş ışınımının 300-3000 nm dalga uzunluklarında alınan enerji olup, güneş ışınımı olarak da tanımlanır. Güneşten gelen ışınımın %98’i bu aralıktadır. Toplam güneş ışınımı içinde üç spektral bölge vardır:
Morötesi ışınım (UVR:300-380 nm)
Görünür ışınım (VR:380-760 nm)
Kızıl ötesi ışınım (IR:760-3000 nm)
400-700 nm arası fotosentez etkili ışınım olarak adlandırılır. Yaprakların klorofili yeşil ışığı yansıtır; mavi ve kırmızı ışığı fotosentezde kullanmak için soğurur. Bitki yapraklarının yeşil görünmesinin nedeni yeşil ışığı yansıtmasından kaynaklanır. Klorofilin soğurma özelliği 450 nm dalga boyundaki mavi ve 650 nm dalga boyundaki kırmızı bölgelerde en yüksek seviyededir.
Uzun gün bitkilerinde 660 nm dalga uzunluğundaki kırmızı ışığın çiçeklenmeyi yavaşlatıcı etkisi vardır. Kırmızı ışık elmaların olgunlaşmasına yardımcı olur. Mavi ve yeşil ışığa maruz bırakılan tohumların çimlenmesinin yavaşladığı, kırmızı ışıkta ise çimlenmenin arttığı gözlemlenmiştir.
( Sayfa 56-57)”
Bitkinin ışık enerjisini, karbondioksit ve suyu kullanarak, karbonhidrat ( şeker) ve oksijen üretim sürecine fotosentez denir. Fotosentez işleminin tersinde solunum yapılır, özümlenen şeker yanar. Solunum sıcaklığın yükselmesiyle artar.( Sayfa 57)
Gece sıcaklığı azaltılınca meyve bağlama etkinliği artar.( Sayfa 58)
Denge halinde yaklaşık 33C derecede, yaprak ve hava sıcaklığı eşittir, altında yaprak daha sıcak, üstünde daha soğuktur. (Sayfa 60)
Sera dışındaki havanın CO2 konsantrasyonu 340 ppm’dir, ancak kapalı bir serada bitkiler tarafından tükendiği için 200 ppm’e düşebilir. Diğer unsurlara da bakarak, gerekirse CO2 zenginleştirmesi yapılabilir ( Sayfa 61).
Normal bitki gelişmesi için en uygun bağıl nem değerleri %70-85 arasında değişir ( Sayfa 62).
Serada, optimum bitki büyümesi için 0,5-0,7 m/s’lik hava hızı genelde uygun kabul edilir ( Sayfa 63)

5. Sera Donanımları
Bu bölümde havalandırma, serinletme, perdeleme, nemlendirme, ısıtma, CO2 enjeksiyon, yapay aydınlatma, sulama ve gübre dozaj sistemlerinden bahsedilmektedir.
Sulama suyu ve gübreli suyun çeviriminde üç faktör çok önemlidir: 1. Elektriksel İletkenlik ( suda çözünmüş minerallerin miktarı olup Siemens ile ölçülür, deniz suyunun 50 mS/cm, gübreli drenaj suyu 4,5-9 mS/cm, gübreli sulama suyu  2-3,5 mS/cm, saf su 0 mS/cm’dir. Tarımsal amaçlı EC 100 uS-10 mS arası ölçülebilmelidir)- Sayfa 97
pH sudaki hidrojen iyon konsantrasyonun göstergesidir. pH 1 birim düşürüldüğünde çözeltideki H konsantrasyonu 10 kat artar. 7 altı, asidik, 0 nötr, 7 üstü baziktir.
Kalsiyumlu gübrelerle fosforik asit karıştırılmaz. Karıştırılırsa, kalsiyum fosfatlı bileşikler oluşur.
Azot fazla ise potasyum eksikliği, potasyum fazla ise azot, kalsiyum, magnezyum eksikliği, sodyum fazla ise potasyum, kalsiyum, magnezyum eksikliği, kalsiyum fazla ise magnezyum ve bor eksikliği, magnezyum fazla ise kalsiyum eksikliği, demir fazla ise manganez eksikliği, manganez fazla ise demir eksikliği oluşabilir ( Sayfa 98)

6. Seralarda Bilişim ve Otomasyon Teknolojisi
Bir maddenin iletkenliğini belirleyen en önemli faktör, atomlarının son yörüngesindeki elektron sayısıdır. 0 ve 4 arasında ise iletken( gümüş, bakır, altın), 8’den fazla ise yalıtkan ( plastik,porselen, cam, tahta), 4’e eşitse yarıiletkendir ( Silisyum, germenyum) ( Sayfa 104)

7. Serada Üretim Teknikleri 1
Sera topraklarının organik madde içeriğinin %5’in üstünde olması önerilmektedir ( Sayfa 141)
Aşılı fide üretimi domates, karpuz, hıyar, patlıcan, biber ve kavun türlerinde gerçekleştirilmektedir (Sayfa 144)
Yaprak analizleri ile bitkilerin yeterli beslenip, beslenmediğine karar verilebilir. Analizde kullanılacak yaprakların büyüme ucuna yakın olgun yapraklar olması gerekir ( Sayfa 147)

Zararlı Doğal Düşmanı
Beyaz Sinek Encarsia formosa ( Parazitik yaban arısı), Verticillium lecanii (entomopatojenik fungus) Macrolophus sp. Ve Cyrtopeltis tenius Reut.
Kırmızı Örümcek Phytoseiulus persimilis ( Avcı akar)
Yaprakbiti Coccinella septempunctata ( yedi noktalı uğur böceği), Chrysoperla carnea (zar kanat) Verticillium lecanii (entomopatojenik fungus), Aphidoletes aphidimyza, aphidius spp
Yaprak galeri sineği Dacnusa sibirica, Opius pallipes, Diglyphus isaea. Parazitik yaban arısı
Trips Amblyseius cucumeris, Amblyseius degenerans, Orius spp

Sayfa 150.

8. Serada Üretim Teknikleri 2
Hidroponik üretim, Yunanca hydro(su) ve ponos( çalışma) kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur(Sayfa 157)
Kimyasal toprak dezenfeksiyonunda uzun yıllardır kullanılan metilbromitin Montreal Protokolü uyarınca ülkemizde 2008 yılından itibaren geçerli olmak üzere yasaklanmıştır. ( Sayfa 157)
Topraksız tarım teknikleri, durgun su kültürü, akan su kültürü, aeroponik( sisleme) su sistemleridir. ayrıca su yerine substrat kültürlerinde de yetiştirilebilir ( Örneğin hindistan cevizi torfu, talaş, ağaç kabuğu, çeltik kavuzu, kum, çakıl, volkan tüfü, perlit, kaya yünü, poliüreten köpük gibi) ( Sayfa 160)

9. Serada Sebze Yetiştiriciliği
Domates, solanaceae ( patlıcangiller) familyasındadır. Anavatanı Güney Amerika ve Meksika’dır.
Çimlenme sonucu önce kazık kök oluşur, bunun etrafında derine giden saçak kökler oluşur. Derinlik 40-100 cm, genişlik ise 40-60 cm civarıdır. Domates çiçeğinde dişi ve erkek aynı çiçekte bulunur, erselik yapıya sahiptir. Üzümsü meyve yapısına sahiptir, başlangıçta yeşildir, bu dönemde zehirli bir alkoloid olan solanin içerir. Meyve olgunlaşması 45-70 günlük bir süre gerektirir. Domates aşırı sıcağı sevmez. Her türlü toprakta yetişebilir. Tohum ekiminden 30-45 gün sonra fideler dikime hazır hale gelir. Koltuk sürgünleri haftada en az bir kez, sabahın erken saatlerinde alınmalıdır. 120 cm boya eriştikten sonra alt yapraklar temizlenmelidir. Meyve tutulmasını arttırmak için haftada 2-3 kez 10-15 saatleri arasında vibrasyon yapılabileceği gibi, bombus arıları da kullanılabilir. Sera domateslerinde hasat tohum ekiminden 4.5-5 ay sonra yapılmaktadır. Elde edilen verim tek ürün yetiştiricilikte 30 ton/dekara yakındır. Açık yeşil olumda hasat edilenler 12,5-15 derece sıcaklıkta 2 hafta saklanabilir, tam olgun domatesler 7-10 derece sıcaklıkta 3-5 gün dayanabilirler. Başlıca fizyolojik bozuklukları şu şekildedir: kalsiyum eksikliği nedeniyle olan çiçek burnu çürüklüğü, ani sıcaklık  değişikliği nedeniyle olan kedi yüzü, yüksek azot, düşük potasyum, yüksek toprak nemi, düşük ışık yoğunluğu kaynaklı olabilen  lekeli olgunlaşma, güneş ışığı kaynaklı güneş yanığı, aşırı azotlu gübreleme, kalsiyum ve fosfor eksikliği nedeniyle olabilen boylamasına çatlama( Sayfa 178-186)

Hıyar, Cucurbitacea ( kabakgiller) familyasındandır, anavatanının Hindistan olduğu düşünülmektedir. Hıyar küçük ve yüzeysel kök yapısına sahiptir, 5-10 cm kazık köke sahip olup 30-50 cm derine giden saçak kök, 20-50 cm yanlara giden saçak kökleri vardır. Gövde uzunluğu 5-6 m’ye çıkabilir. Seralarda yetişen çeşitlerin çoğu ginoik( sadece dişi çiçekli) veya yoğun dişi çiçeklidir. Partenokarp’tır, yani döllenme olmadan meyve oluşur, bu nedenle de sera salatalıklarının çoğu tohumsuzdur. Işıklanma ihtiyacı 14 saattir. Organik maddece zengin, iyi direne edilmiş, su tutma kapasitesi yüksek sıcak ve havadar toprak ister. Türkiye’de yetiştirilen çeşitlerin %95’i Beith alpha tipindedir. Hıyar bitkisinin haftada iki kez sardırılması gerekir. Ana gövde üzerinde, toprak seviyesinden 30 cm’e kadar tüm meyve ve yan sürgünler temizlenmelidir, bu şekilde bitki verime yatmadan kuvvetli büyür. Erkek çiçek görülürse şekilsiz meyve oluşumunu önlemek için koparılmalıdır.  Günlük sulama yapılmalıdır. Haftada 2 hasat edilmelidir. Meyveler 10-15 derece sıcaklıkta %90-95 oransal nemde 10-15 gün süre ile saklanabilir. Aşırı azot, yüksek sıcaklık veya düşük sıcaklıkta meyve dökümü olabilir.( Sayfa 186-194)

10. Örtüaltında Bağcılık ve Meyvecilik

Ülkemizde açıkta üzüm hasadı Haziran başında gerçekleşirken, örtü altı üretimde bu Nisan ayı başlarına kadar çekilebilmektedir. Örtü altı üretim için önerilen erkenci çeşitler beyaz renkli Yalova İncisi, siyah Trakya İlkeren, morumsu Early Cardinal, gene mor renkli Cardinal, çekirdeksiz beyaz Perlette ve Ergin Çekirdeksizidir. Anaç olarak ise 41 B ve 5 BB gibi Amerikan asma anaçları önerilmektedir ( Sayfa 202)
Asmalarda ekonomik ömür 40-50 yıldır ama yeterli ürün şekil verme ( terbiye) işi tamamlandıktan sonra alınabilir. Başlıca budama şekilleri; Kordon, Guyot, Çardak ve Goble’dir ( Sayfa 204)
Sofralık üzüm yetiştiriciliğinde dekara 2-4 ton pazarlanabilir kalitede ürün elde edilmesi hedeflenmelidir( Sayfa 206)
Dünyada ve Türkiye’de örtüaltında sert çekirdekli meyve yetiştiriciliği konusunda en önemli türler şeftali, nektarin ve kayısıdır ( sayfa 207)
Muz bitkisinin yalancı ( üst üste binmiş yapraklar) ve gerçek gövde ( rizom)olmak üzere iki gövdesi vardır. Yediğimiz muz meyveleri sadece dişi çiçeklerden döllenme olmaksızın partenokarpik olarak meydana gelirler. Muz salkımına hevenk denir, çiçeklenme hasat arası 6-7 aydır. İyi bakımlı bir muz bahçesi 50-60 yıl yaşayabilir. Muzlar 70 gün süreyle yeşil olarak muhafaza edilebilirler.( Sayfa 212)
Çilek demir eksikliğine ve tuza hassastır.

 Geri